در این تحقیق نسبت انقلاب به عنوان پدیده و راهکاری نوین برای ایجاد تحولات عمیق اجتماعی و سیاسی با گفتمان دینی و فقهی تحول جامعه بررسی شده، رهیافت تازه ای در تبیین مبانی مشروعیت انقلاب ارائه شده است. همچنین فرایند ایجاد روحیه و عمل انقلابی و شکل گیری انگیزه و اندیشۀ تحول طلبی، اصلاح طلبی و تعالی جویی اجتماعی در جوامع اسلامی ترسیم گردیده و چرایی گوناگونیِ اشکال و راهکارهای این تحول گرایی، توضیح داده شده است. این فرضیه که «جوامع اسلامی تحت هر شرایطی و با همۀ تفاوت های فرهنگی، مذهبی، سیاسی و اقتصادی، بنا به اقتضای ذاتی اسلام، هرقدر به آموزه ها و رفتارهای دینی نزدیک تر شوند، روحیۀ واکنش در برابر بی عدالتی، فساد، استبداد، تبعیض، خفقان و سلطۀ بیگانه در آنان عمیق تر و مبارزۀ با کاستی ها و انحرافات سیاسی و اجتماعی و اقتصادی در آنان گسترده تر خواهد شد و این فرایند در روش ها و راهکارهای گوناگون - و گاه به ظاهر متضاد - خود را نشان می دهد»، در این تحقیق به بحث نهاده و بررسی شده است.