حجت‌الاسلام والمسلمین علی ذوعلم اظهار کرد: نامگذاری سال 1393 از سوی رهبر معظم انقلاب و تاکید خاص ایشان در سخنرانی آغاز سال در حرم مطهر امام رضا(ع) بر این نکته محوری که "فرهنگ از اقتصاد مهم‌تر است"، تا حدود زیادی بیانگر دغدغه مندی خاص معظم له در رابطه با مباحث کلان کشور است.
وی ادامه داد: اقتصاد و فرهنگ بر یکدیگر تاثیر و تأثر متقابلی دارند، با این همه همان طور که رهبری نیز به صراحت فرمودند فرهنگ به معنای عام آن از جایگاه والاتر و اساسی تری برخوردار است، به گونه ای که زیربنای مباحث اقتصادی،اجتماعی، علمی و سیاسی قرار می گیرد و به سان اکسیژن هوا برای فرد و جامعه به شمار می رود؛ از این منظر باید توجه داشت که بدون عنایت به اهمیت و الزامات رشد و پویایی فرهنگی در جامعه نمی توان به موفقیت مورد نظر در ابعاد ملی دست یافت.
به گفته رئیس پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی این که مقام معظم رهبری در نام گذاری سال به مساله عزم ملی از یک سو و مدیریت جهادی از سوی دیگر اشاره کردند، بیانگر این حقیقت است که در سایه توجه به این دو اصل مهم است که می توان به افق های مورد نظر در دو عرصه مهم اقتصاد و فرهنگ دست یافت و یا دست کم به آن نزدیک و نزدیک تر شد.
حجت‌الاسلام ذوعلم تاکید کرد: عزم و اراده ملی قبل از هر چیز نیازمند ایجاد بینش و درک لازم در بین همه مردم و مسئولان است به این جهت که بدانند و آگاه باشند که هیچ تحولی در کشور انقلابی ایران رخ نخواهد داد مگر آن که پس از توکل بر خدا و استمداد از عنایات الهی، همه فعل خواستن را صرف کنند و دوشادوش هم برای تحقق اهداف و آرمان ها به خط شوند؛ در این میان، طبعاً هر کس ماموریت و رسالتی بر عهده دارد که در یک سیستم کلان باید بتواند به خوبی از عهده انجام آن ها برآید.
ارتباط متقابل فرهنگ و اقتصاد
وی با بیان اینکه فرهنگ و اقتصاد در یک ارتباط متقابل و تنگاتنگ با هم قرار دارند اظهار کرد: در اندیشه دینی ما نیز به روشنی بر این ارتباط تصدیق و تصریح شده است.
وی تاکید کرد: در واقع از منظر دین، مقولاتی که نسبتی با انسان دارند چه در حوزه فردی و چه در حوزه اجتماعی با یکدیگر کاملاً مرتبط هستند، چرا که آدمی هم در بُعد فردی و هم در بُعد اجتماعی یک حقیقت به هم پیوسته و یکپارچه به شمار می رود و از این رو ما نمی‌توانیم اقتصاد، فرهنگ و سیاست و... را در یک جامعه به طور دقیق از هم تفکیک کنیم. درست است که اینها از هم متمایز هستند ولی در واقع روی همدیگر تاثیر مستقیم می‌گذارند.
لزوم پرهیز از تک بعدی نگری
حجت‌الاسلام ذوعلم ادامه داد: حدیث گهرباری از پیامبراکرم (ص) وجود دارد که می‌فرمایند: «کاد الفقر ان یکون کفرا» که همین حدیث به وضوح تاثیر اقتصاد و معیشت را بر فرهنگ و اعتقادات و باورهای فرد و جامعه نشان می دهد. به عبارت دیگر و بر اساس آموزه های دینی، حاکمان و مسئولان جامعه نمی توانند نسبت به اقتصاد جامعه بی تفاوت باشند چراکه تاثیرش را به راحتی در فرهنگ و اندیشه جامعه مشاهده خواهند کرد و از این همین زاویه است که بسیاری از آسیب های فرهنگی و اجتماعی نمایان می شود و متاسفانه گاه به حد و مرز بحرانی خطرناک می رسد.
وی به این نکته محوری تاکید کرد که باید در بررسی مسایل جامعه به همه ابعاد آن توجه داشت و از تک بُعدی نگری به شدت پرهیز کرد.
حجت‌الاسلام ذوعلم تصریح کرد: معتقدم که به عنوان یکی از راهبردهای اساسی ارتقا و اصلاح فرهنگ، لزوماً می بایست به کاستی‌ها و کمبودهایی که در معیشت و اقتصاد جامعه وجود دارد، توجه کرد و برایش چاره ای اندیشید. البته از این نکته نیز نباید چشم پوشید که لازمه ارتقا و تحول در اقتصاد کشور به خصوص دست یابی به اهداف مورد نظر در اقتصاد مقاومتی که رهبر فرزانه انقلاب چندین سال متمادی است بر آن تاکید دارند، ورود هوشمندانه به مقوله بسیار مهم و زمان بر فرهنگ سازی با عنایت به همان دو اصل یاد شده یعنی عزم ملی و مدیریت جهادی است.
رسالت خطیر دستگاه‌های فرهنگی
به اعتقاد رئیس پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در این خصوص بدون تردید نهادها و دستگاه هایی چون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه های علمیه و نهادهای تبلیغی و از جمله رسانه های جمعی و در راس آن ها سازمان صدا و سیما وظیفه و رسالت خطیری بر عهده دارند.
وی تصریح کرد: این طور نیست که فکر کنیم حالا یک وزارت ارشاد یا صدا و سیما به تنهایی می توانند تحول اساسی را ایجاد کنند، بلکه همان طور که حضرت آقا فرمودند در سایه یک عزم ملی و مدیریت جهادگونه است که می توان ثمرات و میوه های تحول فرهنگی را چید.
در مباحث اقتصادی با کاستی های فرهنگی مواجه هستیم
وی با بیان اینکه در مقوله اقتصاد باید به موضوع فرهنگِ آن نیز توجه کنیم اظهار کرد: اساساً در اقتصاد اسلامی، به ویژه نگاهی که اسلام به حوزه معیشت دارد، معیشت تنها زمانی ارزش پیدا می‌کند که بتواند زمینه ساز و بسترساز رشد معنوی و اخلاقی فرد و جامعه باشد. به بیان دیگر، توجه دادن انسان به انسانیت او و معنویت از اهداف معیشت باشد، نه اینکه این مساله تنها در یک بُعد حیوانی و نباتی صرف، خلاصه و محدود شود.
ذوعلم تاکید کرد: در حال حاضر واقعاً جای این سئوال به طور جدی وجود دارد که تولیدکنندگان ما با چه دید و انگیزه‌هایی به مقوله تولید اهمیت می‌دهند؟ آیا فقط به منافع مالی خودشان و رشد سود مادی اهمیت می‌دهند یا این که موضوع هویت ملی و رشد فرهنگی جامعه نیز برایشان مهم است؟ و این که آیا فراتر از بحث مالی و دنیایی، بحث اُخروی کار اقتصادی نیز مورد توجه تولیدکنندگان، توزیع کنندگان و مصرف کنندگان ما هست یا خیر؟
چارچوب های اقتصاد اسلامی را باید در جامعه رواج دهیم
وی افزود: بدون آن که بخواهم به این سئوالات، جواب قاطعی بدهم باید عرض کنم که ما در بسیاری از مباحث اقتصادی، با چالش ها و کاستی های فرهنگی روبرو هستیم، به خصوص در زمینه‌هایی که به مقوله سرمایه گذاری، تولید ثروت و رشد اقتصادی بر می گردد، بسیار کمبود داریم و باید بکوشیم که چارچوب های اقتصاد اسلامی را در جامعه رواج دهیم.
ذوعلم با تاکید بر اینکه برای رسیدن به اقتصاد مقاومتی، به فرهنگ و تربیت مقاومتی به طور خاص نیاز داریم افزود: در همین رابطه علاوه بر وظیفه فرهنگ سازی و کار رسانه ای، نیازمند مشارکت جدی دستگاه های تعلیم و تربیتی هستیم تا به یاری حق تعالی در بازه زمانی بلند مدت بتوانند اثرات مطلوب فرهنگی خود را در جامعه به ویژه نسل جدید بر جای بگذارند.